نخ چله {تون-ریشه-تار-تان-تونه-ارش} : نخ ها یا تارهای یک فرش (تابلو فرش . قالی ...) را تشکیل می دهد. مهم هترین پایه برای شروع یک بافت چله می باشد که از جنس و الیاف متفاوتی مانند پنبه ،ابریشم و پشم استفاده می گردد.
جنس این تارها بنا به خصوصیات شیمیایی و فیزیکی دارای مقاومت های متفاوت است. این خصوصیات شامل (رطوبت ، مواد شیمیایی به کار گرفته و حرارت ) تنیده شدن تارهای چله می باشد که بر اساس آن میتوان به میزان مقاومت و استحکام آن در قالی پی برد.
نخ های چله دارای نمره و تعداد لا بوده و هر یک از آنها با توجه به رجشمار قالی انتخاب شده و به کار می رود در گذشته بیشتر از نخ چله پشمی وابریشمی استفاده می شده ولی در حال حاضر بیشتر از نخ پنبه ای برای چله استفاده می شود.
نخ چله مورد مصرف در قالیبافی را از لحاظ قطر و ضخامت با نمره تعیین می کنند. نمره های نخ مورد استفاده در چلة قالی به طور معمول شامل نمره های ۴۰،۳۲، ۲۰، ۱۰ است که برای هر نوع چله کشی متناسب با ریزی و درشتی بافت قالی (رجشمار) چندلاشده و مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین رجشمار قالی است که نمره نخ و تعداد لای نخ تابیده شده را مشخص می کند. تعداد لای های معمول برای تهیه چلة قالی در نمره های بالا عبارتند از ۶لا ، ۷لا ، ۸لا ، ۹لا ، ۱۰لا ، ۱۲لا ، ۱۵لا ، ۱۸لا ، ۲۴لا.
انواع نخ چله عبارتند از:
نخ چله از نوع پنبه ای: نخ چله از نوع پنبه ای، نخی است که از الیاف غوزک، گیاه پنبه به دست می آید. این نوع نخ از طریق کارخانجات پنبه پاک کنی و پنبه ریسی به صورت نخ خام و یا نخ تک لا تولید و به بازار عرضه می گردد. نخ خام (نخ یک لا) مجدداً به صورت دستی یا ماشینی به انواع نخهای مورد مصرف در قالیبافی تبدیل خواهند شد. نخ تولیدی به تناسب اینکه برای تهیه چلة قالی و یا سایر موارد مصرفی قالیبافی مورد نیاز باشد با مشخصات معین و مناسب تولید می شود.
نخ چله از نوع ابریشمی : برای چله کشی قالیهای ظریف و ریز بافت از نخ ابریشمی استفاده می کنند. نخ ابریشمی که از پیلة کرم ابریشم و توسط کارخانجات ابریشم کشی به دست می آید، متناسب با رجشمار قالی تهیه شده مورد استفاده قرار می گیرد. نخ چله ابریشمی دارای ظرافت و لطافت و استحکام زیادی است.
نخ چله از نوع پشمی: در گذشته به دلایل مختلف از جمله سهولت دسترسی و خاصیت گرمازایی و دوام و استحکام و نبودن امکانات کافی جهت تهیه نخ پنبه ای برای چله از پشم گوسفند استفاده می کردند امروزه به جای استفاده از پشم برای تهیه چله به دلیل کیفی و آثار بعدی آن در سلامت قالی از نخ پنبه ای استفاده می شود. مگر در بعضی مناطق ایل نشین و عشایر که هنوز از نخ پشمی در قالی بافی استفاده می کنند.
