گلیم افشار بافت

      گلیم افشار یکی از بافته های زیبای ترک می باشد که طرح های این گلیم ، نگاره هایی ازجمله لاله عباسی ، طرح های باستانی و ترکیب نگاره های ترکی و بلوچی را در بر دارد. صنایع بافته شده با این بافت شباهت بسیاری به جیرفت دارد اما متن مرکزی آن به نوارهایی با نقش های انتزاعی یا ترکی تقسیم می شود. افشارها گروهی از ترک های آغوز هستند که در ایران و افغانستان و ترکیه زندگی می کنند اما ایران ، استان های فارس، کرمان و خراسان و آذربایجان غربی ، مراکز اصلی اقامت آن ها هستند و دسته ای از آن ها را می‌توان در استانهای آذربایجان، زنجان، قزوین،کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد و همدان  یافت .

ویژگی‌های گلیم افشار بافت   

طرح‌های باستانی به کار رفته چون صلیب شکسته در این دست بافته دیده می‌شود.دارای گروهی از ترنج‌ها با اندازه‌های مختلف است یا طرحی لوزی شکل که تمام متن را فرا گرفته دارای تعداد زیادی حاشیه با عرض‌های گوناگون و طرح‌های هندسی پیچیدهٔ غیر معمول که به طرف داخل امتداد دارد.قسمت خارجی این حاشیه‌ها نیز بافتی یکدست و تک رنگ به چشم می‌خورد.

طرح زمینه در این گلیم‌ها به صورت نوارهای پهن با نگاره‌های ترکی استو حاشیه هایی باریک و هندسی دارند.ابعاد این گلیم‌ها کوچک و به شکل مستطیل یا متوسط و مستطیلی هستندو مواد به کار رفته در این گلیم‌ها تارهای پنبه‌ای و پودهای پشمی است.

روش بافت به کار رفته در این گلیم‌ها متصل جفت قلاب و پودهای چرخان است و رنگ‌های تیره و محدود،قرمز تیره و آبی در این گلیم‌ها به کار می‌رود.شیرازه‌ها این گلیم با کمک ریسمان‌های اضافی با طرح مارپیچی تقویت شده است.                                                       

وجه تسمیه

شهرستان بافت از قدیمی ترین و مهم ترین شهرهای استان کرمان است که در جنوب غربی کرمان قرار دارد. نام قدیم آن باخته بوده که بعدها به باخت تبدیل شد و امروزه بافت نامیده می‌شود.

گلیم افشار آذربایجان

گلیم افشار آذربایجان بسیار شبیه به دست بافته‌های شمال غربی ایران است.

ویژگی گلیم افشار آذربایجان

·         زمینه این گلیم یکدست و دارای ترنج‌های بزرگ است.

·         این گلیم دارای حاشیه باریک است.

·         اندازه وشکل این گلیم‌ها بلند و مستطیل شکل و بعضی اوقات کوچک است.

·         مواد اولیه به کار رفته در این گلیم تارهای نخی و پودهای پشمی است.

·         روش بافت معمولا در این گلیم‌ها چاکدار و بعضی اوقات بافت متصل جفت قلاب است.

·         رنگ به رفته در آن: قرمز تیره ،آبی، سفید است.

·         ریشه‌ها به صورت گیس بافته شده است.

·         شیرازه‌ها به وسیله ریسمان اضافه تقویت شده است.

وجه تسمیه

در قرن دوازدهم پیش از حمله مغولان و مردم ترک نژاد اقوامی از افشار در آذربایجان بوده‌اند. تعدادی از آن‌ها هم چنان نیز در سواحل دریاچه ارومیه زندگی می‌کنند و گروه‌های دیگر از آنان به صورتچادرنشین به اراضی ما بین کوه‌های سهند و چراگاه‌های زمستانی شان واقع در ساحل شرقی دریاچه ارومیه مهاجرت کردند.

گلیم افشار کرمان  

افشار‌های کرمان به علت تولید انبوه قالی‌های گره دار، گلیم‌های زیادی که می‌بافند که شاید در بین قبایل ایران از بیشترین تنوع برخوردار باشد. گلیم‌های افشار طرح‌ها و نگاره‌های مختلف دارند که بعضی از آن‌ها دست بافته‌های هندی را یاداوری می‌کنند.

ویژگی‌های گلیم افشار کرمان

·         طرح زمینه در این گلیم‌ها بسیار گوناگون و متفاوت است و از نگاره‌های گلی شکلسفید، کوچک و پراکنده استفاده می‌شود.

·         ابعاد این‌ها اکثرا کوچک و مستطیل شکل است.

·         مواد اولیه به کار رفته در این‌هاتارهای ضخیم نخی و پودهای زبر پشمین است.

·         روش بافت به کار رفته در این‌ها ،بافت چاکدار،متصل جفت قلابو پیچ بافی است.

·         ریشه‌ها در این انواع بسیار مختلفی دارد.

·         رنگ به کار رفته در اینقرمز تیره، آبی، زرد، سفید و بعضی اوقات سبز است.

·         شیرازه‌ها در این به وسیله ریسمان‌های اضافی با طرح‌های مارپیچی تقویت شده است.

وجه تسمیه

این قبیله مهم ترین و بزرگ ترین گروه از قبایل افشار است که در قرن شانزدهم، به دلیل قیام علیه شاه صفوی به کرمان تبعید شدند.

ساکنان کوه نشین این قبایل به صورت ییلاق و قشلاق زندگی می‌کنند،زمستان را در مناطق گرم سواحل خلیج فارس سپری می‌کنند.

با اینکه نژادهای مختلف در این ناحیه ترکیب شدند اما هنوزهم قبایل گوناگون ارزش‌های فردی و فرهنگی خود را محترم می‌شمارند از طرفی برای ادامهٔ حیات و مقابله با مشکلات سخت معیشتی کوچ نشینی کاملا در حفظ اتحاد خود می‌کوشند.

گلیم افشار خوزستان

این گلیم در طرح و بافت به دست بافته‌های لر‌ها شبیه است و گاه به اشتباه در گروه لر و بختیاری قرار می‌گیردآن‌ها در دست بافته‌های خود از رنگ‌های متنوع و طرح‌های سنتی که دارای استقلال و خلوص خاصی است بهره می‌برند.

 خصوصیات گلیم افشار خوزستان

گلیم‌هایی با زمینه یکدست و طرح‌های لوزی شکل و پشم در بافت این گلیم‌ها زبر تر است و شل تر ریسیده می‌شود و موقع لمس کردن دست بافته ضخیم تر به نظر می‌رسد. تر کیب بندی این گلیم دارای پیچیدگی کمتری است و متن‌ها مشخص و ساده است.

قسمت‌های فرعی بدون هیچ زینتی از متن اصلی جدا شده و دارای حاشیه بسیار ساده است.

ویژگی‌های ظاهری

طرح زمینه دارای دو یا سه ترنج برروی بافت یکدست است.

این گلیم دارای حاشیه باریک است.

اندازه و شکل در این گلیم‌ها اکثرا کوچک و مستطیل شکل است.

مواد اولیه مورداستفاده در این گلیم‌ها تارهای نخی و پودهای پشمی زبراست.

روش بافت در این گلیم‌ها معمولا چاکدار و در بعضی بافت متصل جفت قلاب است.

رنگ‌های به کار رفته در این گلیم محدود است و بیشتر رنگ‌های تیره به کار می‌رود.

این گلیم دارای ریشه است که به صورت گیس بافت‌های ضخیم بافته شده است.

شیرازه‌های این گلیم به وسیلهٔ ریسمان‌های اضافه تقویت شده است.

وجه تسمیه

خوزستان شهری در جنوب غربی ایران است. اولین اقامت گاه افشار‌ها محسوب می‌شود. در قرن دوازدهم به ناحیه شوشتر که کناره رودخانه گرگو قرار داشت مهجرت کردند.

 گلیم افشار جیرفت

 ترکیب بندی گلیم‌های افشار جیرفت در این ناحیه خیلی شبیه به دست بافت‌های بختیاری، مخصوصا گلیم‌های شوشتر است که درششصد کیلومتری غرب کوه‌های زاگرس قرار دارد. به ندرت کیف و وسایل زینتی در این ناحیه بافته می‌شود.

طرح متن : زمینه این گلیم‌ها دارای ترنج‌های متصل است.

 حاشیه

·         اشکالهرمی در حاشیه‌های داخلی به طرف متن مرکزی قرار دارند.

·         حاشیه‌های خارجی گلیم‌ها دارای اشکال هندسی پیچیده تری است که به کمکنگاره‌های لاله عباسی تزیین می‌شود، که نسبت به نمونه‌های کنگره‌دار جنوب ایران از برجستگی بیشتری برخوردار است.

اندازه وشکل: دارای ابعاد کوچک و مستطیلی وبزرگ و مستطیلی است.

 مواد اولیه : مواد به کار رفته در این گلیم‌ها تارهای نخی و پودهای زبرو ضخیم پشمین است.

 روش بافت : روش بافت در این گلیم‌ها ،بافت متصل جفت قلاب است که باعث استحکام و ضخامت آن می‌شود.

 شیرازه ها:  شیرازه‌های دست بافت‌های جیرفت، به روش پیچ بافی محکم شده وقاب‌های اصلی آن دارای نوارهای چرمی کوتاهی است.

 رنگ‌های به کار رفته : رنگ زمینه قرمز تیره، زرد، آبی، سفید عاجی و معمولا دارای سه ترنج است.

 وجه تسمیه

 منطقه‌ای جلگه ای ودارای دره‌های حاصل خیز است که رودخانهٔ حلیل از میان آن عبور می‌کند و دارای توابع کوچکی در اطراف خود است.

گلیم افشار خراسان

اکثرا به این گلیم کلات گفته می‌شود. شباهت زیادی به دست بافته‌های دیگر مناطق دارندو کیف‌ها و وسایل زینتی بسیاری در این ناحیه بافته می‌شود. دست بافته‌های افشارهای اطراف دره گز وکلات نادری معمولا کلات نامیده می‌شود و گاهی به دلیل نسخه برداری قبایل از طرح‌های یکدیگر، با کارهای کردهای خراسان و بلوچ‌ها اشتباه می‌شود.

کیف‌های متعدد و کناره‌های طویل با طرح‌های جاجیم بافت و پودهای اضافی از دیگر دست بافت‌های این ناحیه است.

ویژگی گلیم افشار خراسان

·         طرح زمینه‌ای گلیمافشار خراسان دارای نگاره‌های مرکب کوچک در داخل و طرح‌های نواری شکل و نگاره‌های مرکب کوچک در اطراف یک ترنج هندسی است.

·         دارای ابعاد کوچک و مستطیل شکل و کناره‌های طویل است.

·         مواد اولیه به کاررفته در این گلیم‌هاتارهای نخی و پودهای پشمی است.

·         روش بافت در این گلیم‌ها،بافت چاکدار، بافت متصل جفت قلاب، پیچ بافی و جاجیم بافی است.

·         رنگ‌های به کار رفته در این گلیم:قرمز تیره، آبی، قهوه‌ای شتری، سفید عاجی است.

·         ریشه‌ها درآن به صورت یکدست و گیس بافت است.

·         شیرازه‌ها به وسیله ریسمان‌های اضافه تقویت شده و در آن از تارهای جفت ساده به صورت محدود استفاده شده است.

وجه تسمیه

افشار خراسان به دستور شاه عباس و برای مقابله با ترکمن‌ها و ازبک‌ها،آذربایجان و کردستان را ترک کردند. بزرگترین این گروه‌ها، قبیله چامیش قزاق کردستان بود که از طرف قوچان ،شیروان و بجنوردمهاجرت کرده بود.

در همان زمان نیز قبایل آذربایجان در حومه دره گز و ابیورد مستقر شدند و تا زمان حمله روس‌ها به شمال شرق ایران، افشارهای خراسان در اطراف دره گز و کلات نادری باقی ماندند.