فرش اراک ـ ساروق

اراک که در گذشته به نام سلطان آباد میشناختند مرکز استان مرکزی است که قالیبافی در این شهر از اواخر قرن 19 میلادی رونق گرفت و در دوران قاجار به لطف تجار خارجی به جایگاه ویژه ای در صنعت فرشبافی دست یافت. تمامی فرش های آنتیک ساروق که از کیفیت بالایی برخوردار است متعلق به همین زمان است که یکی از محبوب ترین دستبافته های اراک به شمار می آید همچنین شهرت جهانی دارد و بسیاری از کشورهای دیگر طرح های این قالی را همانندسازی و تولید نموده اند. کیفیت فرش های ساروق به قدری بالا بود که با فرش های کرمان برابری میکرد و بسیاری از مشکلاتی که فرش های مناطق دیگر داشتند مانند (استفاده از گره جفتی،خراب بافی فرش،جا انداختن گره ها،یکسان نبودن اندازه بالا و پایین فرش از ترنج اصلی،استفاده از مواد اولیه بی کیفیت و بسیاری از موارد دیگر) در قالی اراک به هیچ عنوان دیده نمیشد.

در همان منطقه که فرش های سلطان آباد تولید میشدند، فرش هایی با نام های فراهان،فراهان ساروق،ساروق آمریکایی،مهاجران و فرش های مشک آباد پیدا میشدند. اگرچه این نام ها گاهی اوقات به جای یکدیگر برای توصیف فرش های این منطقه استفاده میشدند اما این فرش ها دارای تفاوت های جزئی بر اساس زمان تولید،طرح و نقشه ها،رنگ،کیفیت و ضخامت میباشد. اکثر نام های گوناگون این فرش ها از اسم روستاها و شهرهای مختلف همان منطقه سرچشمه گرفته است مانند ساروق،فراهان و مشک آباد. 
فرش های فراهان در روستاهای ساروق بافته شده بودند، اما این قالی ها با توجه به نام فراهان از یک نوع مجزا و استثنایی هستند. این فرش در طی یک دوره یک صد سال در اواسط قرن 18 ساخته شد یعنی قبل از اینکه فرش های ساروق وجود داشته باشند. آن ها از گره نامتقارن یا ترکی با تار و پود پنبه استفاده میکردند، رنگ پود بکارگرفته شده معمولا آبی و گاهی اوقات قرمز مایل به صورتی استفاده میکردند،همچنین بافت بسیار با کیفیتی داشت و بسیاری از الگوهای ترکیب هر دو طرح های قبیله ای و سنتی را پوشش میدادند. 

فراهان ها بین سال های 1870 تا 1913 در یکی از شهرهای واقع در جنوب اراک بیشتر برای اشراف فارسی تولید میشدند، بافندگان در بافت این نوع فرش از یک پود استفاده میکردند، سایز آن ها معمولا بلند و باریک یا بزرگ درست اندازه سایز یک اتاق در نظر گرفته میشد. معمولا نقش فرش فراهان از نوع هراتی یا سراسر پوشیده از گل و برگ های مواج بود. ساروق های فراهان نمایشگاهی از رنگ های غنی است و معمولا زمینه ی فرش ها با رنگ قرمز پوشیده شده است،از رنگ نیلی در اطراف مدالیون و حاشیه ها استفاده میکردند همچنین از رنگ سبز برای سایه های ظریف که در اکثر طرح ها دیده میشود. رنگ ها به اندازه ای درخشان و زیبا بودند که نیازی به استفاده از ابریشم نبود.
 ساروق فراهان را گاهی به نام ساروق هم می خوانند که از دو پود استفاده میکنند و از وزن بیشتری برخوردار است اما دارای تعداد گره هایی بیشتری از شهرستان سلطان آباد است، زمینه این نوع فرش معمولا آبی یا عاجی است و معمولا طرح و نقشه ی آن دارای ترنج های بزرگ یا پر از نقوش درختان و پرندگان است. هر دو فرش های فراهان و فراهان ساروق نسبت به ساروق آمریکایی در محبوبیت رو به افول است ، این فرش ها که در حال حاضر از شهرت خوبی برخوردار هستند به درخواست مصرف کننده های آمریکایی طراحی گشت.رنگ آمیزی ساروک آمریکایی معمولا کبود و مایل به صورتی که آبی هم در آن زیاد به چشم میخورد و پر از نقش های گل و گیاه است. این رنگ ها بیشتر سازگار با مبلمان چوبی انتخاب شدند.